Warsztaty regionalne projektu Build UP Skills II Poland odbyły się 6 października 2023, w sali konferencyjnej Związku Zawodowego BUDOWLANI OKRĘG ŁÓDZKI w Łodzi, przy ulicy Piotrkowskiej 232 (piętro III) według opracowanego programu z zachowaniem reguł Chatham House.
Spotkanie rozpoczęła Pani Wiesława Szalast Przewodnicząca Związku Zawodowego Budowlani, która powitała uczestników, przedstawiła ekspertów i zachęciła do aktywnego udziału w warsztacie dotyczącym rozwiązywania ważnego problemu, jakim jest niedostatek kadr wykwalifikowanych do przeprowadzania renowacji budynków w Polsce zgodnie z celami Długoterminowej Strategii Renowacji Budynków.
Z kolei zabrał głos Pan Andrzej Rajkiewicz, Wiceprezes Zarządu Narodowej Agencji Poszanowania Energii S.A., która realizuje projekt UE BuildUp Skills w województwie mazowieckim jako partner Ogólnokrajowego Stowarzyszenia „Poszanowanie Energii i Środowiska” SAPE. Poinformował, że zgodnie z podziałem ról w projekcie, SAPE jest odpowiedzialne za utworzenie platformy współpracy na rzecz podnoszenia kwalifikacji pracowników sektora budowlanego. W tej platformie biorą udział przedstawiciele kluczowych instytucji krajowych, współdziałających na rzecz stworzenia mapy drogowej w tej dziedzinie. Ich zadaniem będzie opiniowanie i zatwierdzanie dokumentów przygotowywanych przez zespół ekspertów projektu BuildUp Skills. W celu uzyskania oddolnych opinii od uczestników rynku organizowane są warsztaty regionalne w siedmiu województwach (dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, łódzkie, mazowieckie, podlaskie, pomorskie, śląskie).
Następnym mówcą był Pan Ireneusz Woźniak, ekspert z Sieci Badawczej Łukasiewicz – Instytut Technologii Eksploatacji, który połączył się z uczestnikami on-line. W obszernej prezentacji przedstawił wyniki badań analizy krajowej potrzeb edukacyjnych i kwalifikacyjnych w obszarze energooszczędnego i niskoemisyjnego budownictwa, opinie respondentów o stopniu przygotowania systemu edukacji do sprostania wyzwaniom Długoterminowej Strategii Renowacji Budynków (DSRB), określenie luki kompetencyjnej umiejętności w perspektywie roku 2030, identyfikację barier rozwoju umiejętności w obszarze energooszczędnego i niskoemisyjnego budownictwa.
Po pierwszych dwóch prezentacjach uczestnicy warsztatów rozpoczęli spontaniczną dyskusję. Postawiono tezę, że w sektorze budownictwa najważniejszy jest człowiek, pieniądze i BHP. Dyskutowano o podnoszeniu kwalifikacji w budownictwie. Uczestnicy spotkania mieli podzielone zdania nt. decyzji o likwidacji liceów zawodowych. Wszyscy zgodnie wskazali na braki finansowania kształcenia zawodowego w szkołach średnich. Zauważono, że tylko współpraca podmiotów gospodarczych daje szkołom możliwość rozwoju i pozyskania środków na kształcenie młodzieży. Dyskusje podsumowano stwierdzeniami, że człowiek to najlepsza inwestycja, a świadomy człowiek na budowie to człowiek wykształcony i bezpieczny.
Po przerwie kolejnym prezenterem był Pan Arkadiusz Węglarz, ekspert Krajowej Agencji Poszanowania Energii S.A., który przedstawił założenia mapy drogowej podnoszenia kwalifikacji w sektorze budownictwa w kontekście celów Długoterminowej Strategii Renowacji Budynków w Polsce do 2050 roku i na podstawie przeprowadzonej analizy krajowej, omówionej w poprzednim wystąpieniu. Postawił 10 pytań do dyskusji:
- Przewidywany jest zapis, że w budynkach (o klasach G,E…), które nie zostaną w terminie stermomodernizowane nie będzie można sprzedać ani wynająć oficjalnie mieszkań i lokali użytkowych. Jaka będzie reakcja społeczna na taki zapis? Czy istnieje w Polsce odpowiedni potencjał wykonawczy, aby zrealizować tak ambitne cele? Czy uda się przekonać ludzi, aby pracowali w budownictwie i podwyższali swoje kwalifikacje? Czy systemy wsparcia finansowego, regulacje prawne, poziom organizacji instytucjach państwowych i samorządowych jest odpowiedni?
- Jak to zrobić, aby uzyskać zamierzony efekt ? Opracowanie krajowego planu renowacji, projektu paszportu renowacji i wskaźnika SRI. Zmiany w dokumentach prawnych (Ustawach i Rozporządzeniach) – to wynika bezpośrednio z proponowanych zmian w Dyrektywie EPBD. Niezbędne jest przegotowanie społeczeństwa i administracji do tych zmian dlatego konieczne są działania informacyjne i szkoleniowe w szerokich grupach społeczeństwa.
- Czy da się zrealizować takie tempo termomodernizacji zawarte w strategii renowacji Budynków ( 2,4 – 3,6 %) ? Co lub kto w tym może przeszkodzić ?
- Jak przekonać zatrudnionych w górnictwie, aby przeszli do budownictwa?
- Co zrobić, aby kobiety znalazły się w grupie specjalistów budowlanych (hydraulicy, elektrycy, itp.)?
- Jak pokonać bariery i zidentyfikować luki w umiejętnościach w różnych zawodach w taki sposób, aby wpłynąć na osiągnięcie celów na rok 2030 w sektorze budowlanym?
- Jaki powinien być zestaw działań priorytetowych dotyczących różnych zawodów, aby osiągnąć określone cele?
- Jakie działania należy podjąć?
- Jakie podmioty i jakie zasoby potrzebne są do kierowania wdrażaniem planowanych działań (Mapy Drogowej)?
- Jakie zastosować środki monitorowania postępów proponowanych działań?
Największe wzbudzenie wśród uczestników wywołało pytanie: Co zrobić, aby kobiety znalazły się w grupie specjalistów budowlanych? Uczestnicy wskazali na istniejące stereotypy, które już małym dziewczynkom nie dają pełnego wyboru ścieżki kształcenia i wyboru zawodu. Zauważono, że kobiety, ze względu na uwarunkowania fizyczne, zazwyczaj nie mogą wykonywać wszystkich zawodów, szczególnie tych siłowych. Biorąc pod uwagę natomiast umiejętności takie jak skrupulatność, dokładność i precyzja świetnie odnajdują się w zawodach wymagających właśnie takich predyspozycji.
Prowadzenie warsztatu przejął moderator, Pan Andrzej Rajkiewicz, który stawiając kolejne pytania, zbierał opinie od uczestników. Protokolantem była Marta Podfigurna reprezentująca Agencję Użytkowania i Poszanowania Energii Andrzej Gołąbek z Łodzi. Omawiano również problemy i sugestie wpisane przez uczestników w ankiecie przesyłanej razem ze zgłoszeniem udziału w warsztatach.
Moderator wykorzystując zainteresowanie uczestników dyskusją dotyczącą kobiet w budownictwie przedstawił dwie informacje dotyczące ich zatrudniania:
- W Śląskim Urzędzie Pracy osoby zainteresowane w udziale w kursach związanych z zawodami budowlanymi i okołobudowlanymi to 100% kobiety.
- Już nawet w zawodach takich jak operatorzy maszyn, np. operator dźwigów budowlanych, pojawiają się kobiety.
Uczestnicy zwrócili uwagę, że dźwigowy to bardzo ciężki zawód, a jego wykonywanie nie jest oparte o unormowane przepisy. Operatorzy są zatrudniani przez podmioty gospodarcze, które nie mają niezbędnego sprzętu, certyfikatów i nie zapewniają BHP. Są podejmowane próby rozmów w celu unormowania tego stanu prawnego przez związki zawodowe.
Moderator zadał kolejne pytanie dotyczące warunków płacy kobiet przy tej samej pracy.
Wszyscy uczestnicy zgodzili się, że płace kobiet są dużo niższe niż mężczyzn przy wykonywaniu tej samej pracy na takim samym stanowisku pracy, a nawet przy takim samym wykształceniu. Zwrócono uwagę na niechęć pracodawców do zatrudniania kobiet. Na zwracanie uwagi na ograniczenia (zwolnienia na ciążę, dziecko itp.), a nie na atuty (sumienność, dobra organizacja, precyzja). Wskazano na konieczność prowadzenia kampanii społecznych, w celu eliminowania istniejących stereotypów w tym obszarze.
Moderator zapytał czy w takim razie powinny zostać wprowadzone jakieś ułatwienia dla kobiet.
Uczestnicy jednomyślnie wykluczyli takie rozwiązanie.
Dyskusja została skierowana na kształcenie wyższe w budownictwie. Moderator zapytał jakie jest obecnie zainteresowanie kobiet studiami w obszarze budownictwa.
Zauważono, że jest bardzo dużo równych kierunków studiów związanych z budownictwem. Na każdym z nich studiują kobiety, na niektórych w ogromnej przewadze np. inżynieria środowiska na innych w mniejszości. Sytuacja na uczelniach się zmienia i często zainteresowanie kierunkami dyktowane jest modą, a także wybieraniem kierunków dających możliwość zatrudnienia. Podkreślono, że na uczelniach kobiety obecnie mogą czuć się komfortowo, natomiast zawsze muszą mieć na uwadze okoliczności pracy na budowie: warunki pogodowe, nienormowany czas pracy, terminy, prace na dwie zmiany itp.
Z kolei moderator zapytał uczestników o kwestie dotyczące szkolnictwa średniego: jakie są blokady i jak zainteresować młodzież zawodami budowlanymi.
Zauważono, że system szkolny rzadko zapewnia odpowiednie warunki do nauki praktycznej (brak warsztatów szkolnych, sal do praktycznej nauki zawodu, materiałów itp.). Niezbędne jest doposażenie szkół w stanowiska praktycznej nauki zawodów, co obecnie realizowane jest przez pracodawców współpracujących ze szkołą za namową dyrektora placówki. Obecnie współpraca szkół zawodowych i techników z sektorem prywatnym dostarczającym materiały do szkoły inicjowana jest przez dyrektora placówki. Rekomenduje się centralne rozwiązanie tego problemu poprzez np. nawiązanie stałej współpracy z pracodawcami, którzy są zainteresowani pozyskiwaniem nowych pracowników i chcą wspólnie ze szkołami organizować zajęcia praktycznej nauki zawodu.
Uczestnicy kolejno wymieniali bolączki dotyczące braku techników zaocznych i wieczorowych, a także problemu zamknięcia możliwości edukacji po szkole branżowej. Uczniowie tych szkół są za młodzi (nie mają ukończonych 18 lat) do wzięcia udziału w specjalistycznych kursach, które oferuje szkoła we współpracy z pracodawcą np. spawanie mig mag, obsługa koparki itp. W konsekwencji absolwenci szkół branżowych idą do pracy na budowę bez odpowiednich kwalifikacji. Zdecydowaną rekomendacją uczestników jest przywrócenie szkoły branżowej II stopnia.
Rozmawiano również o kursach szkolenia ustawicznego jako odpowiedniku studiów podyplomowych. Zauważono z jednej strony konieczność dokształcania pracowników w praktycznym wykonywaniu zawodów budowlanych, a z drugiej brak kursów doskonalących, a także niechęć do nauki w weekendy.
Z przedstawionych rezultatów analizy krajowej wynika, że istnieje spory niedobór wykwalifikowanych pracowników budownictwa, którzy specjalizują się w termomodernizacji i instalacji odnawialnych źródeł energii w budynkach. Moderator skierował swoje pytanie do inwestorów, którzy mogą ocenić jak w praktyce realizowane są prace termomodernizacyjne.
Zauważono braki w ekipach budowlanych (praktycznie w każdej specjalności robót budowlanych i okołobudowlanych), co znacznie wydłuża czas realizacji inwestycji. Braki zaczynają się od etapu planowania/projektowania (brak audytorów, projektantów itp.) do etapu realizacji. Wykonawcy są często przypadkowi, nie posiadający kompetencji i doświadczenia, zatrudniający obcokrajowców dla obniżenia kosztów oraz pracowników wykonujących wiele różnych prac z różnych branż na budowie. Stwierdzono, że obecnie każdy oszczędza na kosztach i widać to na każdym kroku na budowie np. używanie zaprawy zamiast kleju. Również nadzór budowlany to osoby bez wiedzy i doświadczenia, co skutkuje niewłaściwymi protokołami i komplikacjami w późniejszej eksploatacji. Rekomendowanym rozwiązaniem jest dobre przygotowanie inwestycji, dokładny i precyzyjny opis SIWZ, wybór wykonawcy najlepszego, a nie najtańszego (spełniającego wymagania), egzekwowanie prawidłowego wykonania i odbiór stanu faktycznego.
Moderator zaznaczył, że przewidywany jest zapis, że w budynkach (o klasach G,E…), które nie zostaną w terminie stermomodernizowane nie będzie można sprzedać ani wynająć oficjalnie mieszkań i lokali użytkowych.
Uczestnicy zauważyli, ze wielu zarządców nieruchomości nie ma świadomości o konieczności prowadzenie prac termomodernizacyjnych, ani wiedzy o możliwości ich dofinansowania ze źródeł zewnętrznych. Rekomendacją jest podnoszenia świadomości zarządców budynków w zakresie przygotowania i przeprowadzenia inwestycji termomodernizacyjnych.
Bolączką jest brak możliwości uzyskania dofinansowania dla budynków, w których wcześniej już były przeprowadzone prace termomodernizacyjne ze względu na ustanowione progi wymaganych oszczędności. Zauważono problemy z dociepleniem i instalacją PV budynków będących pod ochroną konserwatorską. Dyskutowano o inwestorach wykluczonych z listy beneficjentów dofinansowań. W konkluzji stwierdzono, że system wspierania termomodernizacji budynków jest stale udoskonalany i wychodzi naprzeciw potrzebom zarządców i właścicieli budynków.
Rozmawiano o zaletach prowadzenia kompleksowej, głębokiej termomodernizacji wraz z instalacją OZE. Zauważono, że prowadzanie w budynkach równocześnie prac renowacyjnych z instalacyjnymi (w szczególności z zakresu OZE), wymaga znajomości różnorodnych technologii, umiejętności dobrej koordynacji firm z różnych branż i może to być problematyczne.
Zwrócono również uwagę na nieczytelność dokumentacji technicznej dla laika. Stwierdzono, że metodologia audytu energetycznego powstała 30 lat temu i obecnie jest już archaiczna nawet zdaniem audytorów. Rekomendowano wprowadzenie do niej zmian i stworzenie bardziej przejrzystych dokumentów.
Na zakończenie warsztatów moderator zauważył, że dyskusja była bardzo owocna i dynamiczna. Przyjęte zostało sporo rekomendacji i wniosków. Kolejne spotkanie zaplanowano po opracowaniu Mapy Drogowej. Zostanie ona przedstawiona do konsultacji również uczestnikom tych warsztatów.
Spotkanie zakończono podsumowaniem wynikającym z obrad: CZŁOWIEK, PIENIĄDZE I BEZPIECZEŃSTWO.