Warsztaty odbyły się w formule on-line według opracowanego programu z zachowaniem reguł Chatham House.
Spotkanie rozpoczęła Pani Katarzyna Grecka (BAPE), która powitała uczestników, przedstawiła ekspertów, wprowadziła program będący podstawą wydarzenia oraz zachęciła do aktywnego udziału w warsztacie dotyczącym rozwiązywania ważnego problemu, jakim jest niedostatek kadr wykwalifikowanych do przeprowadzania renowacji budynków w Polsce zgodnie z celami Długoterminowej Strategii Renowacji Budynków.
Następnie głos zabrał Pan Andrzej Rajkiewicz, Wiceprezes Zarządu Narodowej Agencji Poszanowania Energii S.A., która realizuje projekt UE BuildUp Skills w województwie mazowieckim jako partner Ogólnokrajowego Stowarzyszenia „Poszanowanie Energii i Środowiska” SAPE. Poinformował, że zgodnie z podziałem ról w projekcie, SAPE jest odpowiedzialne za utworzenie platformy współpracy na rzecz podnoszenia kwalifikacji pracowników sektora budowlanego. W tej platformie biorą udział przedstawiciele kluczowych instytucji krajowych, współdziałających na rzecz stworzenia mapy drogowej w tej dziedzinie. Ich zadaniem będzie opiniowanie i zatwierdzanie dokumentów przygotowywanych przez zespół ekspertów projektu BuildUp Skills. W celu uzyskania oddolnych opinii od uczestników rynku organizowane są warsztaty regionalne w siedmiu województwach (dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, łódzkie, mazowieckie, podlaskie, pomorskie, śląskie).
Następnym mówcą był Pan Ireneusz Woźniak, ekspert z Sieci Badawczej Łukasiewicz – Instytut Technologii Eksploatacji. W obszernej prezentacji przedstawił wyniki badań analizy krajowej potrzeb edukacyjnych i kwalifikacyjnych w obszarze energooszczędnego i niskoemisyjnego budownictwa, opinie respondentów o stopniu przygotowania systemu edukacji do sprostania wyzwaniom Długoterminowej Strategii Renowacji Budynków (DSRB), określenie luki kompetencyjnej umiejętności w perspektywie roku 2030, identyfikację barier rozwoju umiejętności w obszarze energooszczędnego i niskoemisyjnego budownictwa.
Kolejnym prezenterem był Pan Arkadiusz Węglarz, ekspert Krajowej Agencji Poszanowania Energii S.A., który przedstawił założenia mapy drogowej podnoszenia kwalifikacji w sektorze budownictwa w kontekście celów Długoterminowej Strategii Renowacji Budynków w Polsce do 2050 roku i na podstawie przeprowadzonej analizy krajowej, omówionej w poprzednim wystąpieniu. Postawił 10 pytań do dyskusji.
Dyskusja towarzyszyła wydarzeniu od samego początku. Komentarze i rekomendacje zmieszczono w drugiej części sprawozdania. Po przerwie, prowadzenie warsztatu przejął moderator, Pan Andrzej Rajkiewicz, który stawiając kolejne pytania, zbierał opinie od uczestników i zapisywał je. Z uwagi na to, że w czasie warsztatu nie wszystkie uwagi i rekomendacje zostały zgłoszone przez uczestników, moderator zgodził się na ich przekazanie ich bezpośrednio do niego w dowolnej formie.
Pytania do dyskusji oraz wnioski i komentarze:
1. Jaka będzie reakcja społeczna na taki zapis?
Przewidywany jest zapis, że w budynkach (o klasach G,E…), które nie zostaną w terminie ztermomodernizowane nie będzie można sprzedać ani wynająć oficjalnie mieszkań i lokali użytkowych.
Można przewidywać, że takie zapisy nie spotkają się ze społeczną akceptacją u właścicieli mieszkań i lokali użytkowych. Po pierwsze – w polskim społeczeństwie istnieje niska świadomość sensu posiadania klas energetycznych dla budynków. Przyczynia się do tego obecnie funkcjonujący nieczytelny system oceny energochłonności budynków w Polsce. Wprowadzony obowiązek posiadania świadectwa energetycznego od kwietnia 2023r. spotyka się z brakiem zrozumienia właścicieli nieruchomości. Przewidywany zapis uniemożliwiający sprzedaż i wynajem budynków klas G i H obecnie nie przekłada się na żadne wartości, gdyż system klas nie istnieje.
Rekomendacje
Nie negując sensu wprowadzenia klas energetycznych, wydaje się właściwe, aby prowadzić szeroką kampanię uświadamiającą związek pomiędzy klasą budynku a kosztem jego utrzymania oraz możliwościami obniżenia tych kosztów poprzez działania termomodernizacyjne i zmianę nawyków. W pierwszym okresie funkcjonowania klas energetycznych rynek powinien zareagować dostosowywaniem cen nieruchomości w zależności od ich energochłonności.
Dopiero po tym okresie (3-5 lat) można by wprowadzać bardziej restrykcyjne wymagania.
2. Czy istnieje w Polsce odpowiedni potencjał wykonawczy aby zrealizować tak ambitne cele?
Czy uda się przekonać ludzi aby pracowali w budownictwie i podwyższali swoje kwalifikacje? Czy systemy wsparcia finansowego, regulacje prawne, poziom organizacji instytucjach państwowych i samorządowych jest odpowiedni?
Brakuje wykwalifikowanych pracowników budownictwa, którzy specjalizują się w termomodernizacji i wprowadzaniu technologii odnawialnych źródeł energii. W szczególności brakuje pracowników zajmujących się integracją technologii OZE oraz systemami zarządzania energią w budynkach.
W Polsce obserwuje się dużą fluktuację zatrudnienia w sektorze odnawialnych źródeł energii, przy jednoczesnym ogólnym wzroście liczby zatrudnionych w tym sektorze. Dane te prezentowane przez EurObserv’ER Report w odniesieniu do wszystkich krajów unijnych. W opracowaniu zawarto definicje zatrudnienia bezpośredniego i pośredniego. Jako zatrudnienie bezpośrednie przyjmuje się zatrudnienie w wytwarzaniu OZE, budowie, eksploatacji i zarządzaniu, dostawie i wykorzystaniu biomasy. Zatrudnienie w sektorze bioenergii (biopaliwa, biomasa, biogaz) obejmuje również działalność w rolnictwie, hodowli oraz leśnictwie. Zatrudnienie pośrednie obejmuje drugorzędne aktywności, takie jak transport i inne usługi.
Zmiany w zatrudnieniu w dużej mierze wynikają ze zmienności otoczenia prawnego preferującego tą lub inną technologię. Wpływ na zatrudnienie mają też zmienne warunki ekonomiczne oraz instrumenty wspierania inwestycji.
Rekomendacje
Należy dążyć do większej stabilności polityki w efektywności energetycznej i odnawialnych źródłach energii. Takie działania przyczyniłby się do większej przewidywalności rynku pracy. Kształcenie to proces wieloletni i powinien służyć płynnemu przechodzeniu z etapu nauki do pracy.
3. Wymagane działania w województwie pomorskim
W województwie pomorskim podstawowym paliwem wykorzystywanym do pokrycia zapotrzebowania na ciepło na cele komunalno-bytowe jest węgiel o udziale ponad 61%, udział gazu ziemnego wynosi ponad 15% i biomasy (głównie drewna) powyżej 13% .
Aktywne uruchomienie działań dla realizacji celów Długoterminowej Strategii Renowacji Budynków jest szansą na eliminację węgla jako paliwa końcowego w zasilaniu budynków w ciepło. Wymagać to będzie znacznie większej liczby przeszkolonych pracowników w dziedzinach termomodernizacji i odnawialnych źródeł energii.
W województwie pomorskim, dane z Barometru zawodów wskazują, że najliczniejszą grupę zawodów deficytowych stanowią te reprezentujące branżę budowlaną – 8, w tym: betoniarze i zbrojarze, cieśle i stolarze budowlani, dekarze i blacharze budowlani, monterzy instalacji budowlanych, murarze i tynkarze, operatorzy i mechanicy sprzętu do robót ziemnych, pracownicy robót wykończeniowych w budownictwie, robotnicy budowlani. Brakuje też nauczycieli przedmiotów zawodowych. Tak więc problemem jest nie tylko sam niedobór pracowników w zawodach budowlanych, ale też brak kadr kształcących praktycznie w zawodach budowlanych.
Najbardziej pożądana na rynku pracy jest równowaga, czyli sytuacja, w której pracodawcy nie mają trudności z rekrutacją pracowników, a poszukujący pracy nie doświadczają problemów ze znalezieniem zatrudnienia w zawodzie . Z przedstawionych analiz na rok 2023 wynika, że na rynku pomorskim jest równowaga w zawodach takich jak architekci i urbaniści, architekci krajobrazu, inżynierowie budownictwa, inżynierowie inżynierii środowiska czy technicy budownictwa. Jednak w świetle ogromnych potrzeb w najbliższym okresie należy zwrócić uwagę, że zapotrzebowanie na te zawody będzie zdecydowanie większe.
Obserwuje się aktywność firm dostarczających na rynek poszczególne technologie – np. instalacja PV, instalacje oświetleniowe, ale zazwyczaj są to krótkie szkolenia nie obejmujące szerzej tematyki poprawy energochłonności i wdrażania różnych technologii zarówno w termomodernizacji jak i odnawialnych źródłach energii.
Na konieczność intensyfikacji kształcenia zawodowego wskazuje też fakt, że prawie 32% osób bezrobotnych w województwie pomorskim, w sierpniu 2023r. stanowiły osoby bez kwalifikacji zawodowych.
Rekomendacje
W skali kraju i regionów należy lepiej bilansować potrzeby rynku pracy z możliwościami kształcenia szkolnego i ustawicznego z wykorzystaniem barometru zawodów https://barometrzawodow.pl/modul/publikacje.
Należy także uwzględniać zmiany w potrzebach rynku, które będą następowały w najbliższym okresie. Należy przewidywać, że najbliższej perspektywie czasowej będzie wzrastało zapotrzebowanie nie tylko na zawody obecnie deficytowe, ale również na zawody, w których obecnie obserwuje się równowagę. Dotyczy to kształcenia na poziomie średnim i wyższym.
Równolegle do intensyfikacji kształcenia w zawodach budowlanych na poziomie wykonawstwa należy intensyfikować kształcenie nauczycieli zawodów budowlanych.
4. Jak to zrobić, aby uzyskać zamierzony efekt?
Opracowanie krajowego planu renowacji, projektu paszportu renowacji i wskaźnika SRI. Zmiany w dokumentach prawnych (Ustawach i Rozporządzeniach) – to wynika bezpośrednio z proponowanych zmian w Dyrektywie EPBD. Niezbędne jest przygotowanie społeczeństwa i administracji do tych zmian dlatego konieczne są działania informacyjne i szkoleniowe w szerokich grupach społeczeństwa.
Rekomendacje
Należy wdrażać kształcenie wielobranżowe, aby zwiększać szansę na znalezienie zatrudnienia w budownictwie, co też pozwoliłoby firmom na optymalizowanie zatrudnienia.
5. Czy da się zrealizować takie tempo termomodernizacji zawarte w strategii renowacji Budynków ( 2,4 – 3,6 %)? Co lub kto w tym może przeszkodzić?
Trudno odpowiedzieć na to pytanie skoro nie istnieją rzetelne dane dotyczące zmian na rynku polskim. Dane są wyrywkowe, bez ustalonej metodologii badania zmian.
Wdrożenie klas energetycznych i minimalnych standardów energetycznych powinno ułatwić stworzenie trwałych schematów intensywności wsparcia renowacji uzależnionych od jej rezultatu. Jednak jest to proces rozłożony w czasie.
Rekomendacje
Wprowadzić system badania termomodernizacji budynków oraz instalacji odnawialnych źródeł energii na podstawie rzetelnych danych, z wyróżnieniem rodzajów budownictwa.
Tempo termomodernizacji będzie silnie zależało od opłacalności inwestycji. Obecnie działania te zwracają się w okresie ponad 10 lat. Właścicielami starych, niedoinwestowanych budynków są zazwyczaj ludzie starzy, zamieszkujący małe miejscowości i wsie. Ludzie młodzi kupują nowe budynki w technologiach energooszczędnych, mogą zaciągać kredyty.
Tempo wdrażania działań termomodernizacyjnych wraz z instalacją odnawialnych źródeł energii mogłoby zostać zwiększone gdyby powstały dogodne warunki prawno-ekonomiczne do tworzenia społeczności energetycznych.
6. Co zrobić aby kobiety znalazły się w grupie specjalistów budowlanych (hydraulicy, elektrycy, itp.)?
Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie pomorskim (sierpień 2023r.) wynosiła 41,3 tys. osób . Udział kobiet wśród bezrobotnych wynosił ponad 60%! Rolą urzędów pracy powinno być wypromowanie ofert pracy w budownictwie dla kobiet.
Rekomendacje
Zwraca się uwagę, aby z myślą szerszego otwarcia rynku budownictwa dla kobiet zwrócić uwagę na dbałość o zaplecze socjalne dla kobiet na budowie oraz zwiększać oferty prac lżejszych adresowanych do kobiet na budowie, takich jak kosztorysowanie, zarządzanie projektami, kontrola jakości.
7. Jak pokonać bariery i zidentyfikować luki w umiejętnościach w różnych zawodach w takich sposób aby wpłynąć na osiągnięcie celów na rok 2030 w sektorze budowlanym?
Rekomendacje
W świetle identyfikowanych obecnie ok. 50 zawodów związanych pracami termomodernizacyjnymi oraz instalacyjnymi, w tym związanymi z budową odnawialnych źródeł energii rekomenduje się kształcenie wielobranżowe. Takie podejście byłoby bardziej efektywne dla przedsiębiorców jak też stwarzało na rynku szerszą ofertę zatrudnienia.
8. Jaki powinien być zestaw działań priorytetowych dotyczących różnych zawodów, aby osiągnąć określone cele?
Kształcenie na wszystkich etapach począwszy od planowania i przygotowania inwestycji, poprzez wykonawstwo i instalatorstwo, funkcjonowanie obiektów i instalacji, usługach IT.
Rekomendacje
Należy kształcić kadry nie tylko w budowie i instalacji, ale także w utrzymaniu, serwisowaniu. Obecnie bardzo brakuje na rynku kadr utrzymujących i serwisujących urządzenia i budynki.
9. Jakie działania należy podjąć?
Problemy i rekomendacje zostały sprecyzowane w odpowiedziach powyżej.